فلسفه برای کودکان (P4C) چیست؟
ما در یک فعالیت گروهی و جمعی در دوره‌های منظم به کمک:
- داستان یا بازی
- گفتگو و پرسش و پاسخ گروهی
- تمرین نوشتن و ترسیم و نقاشی
- سکوت برای فکر کردن به موضوعات
- ارزیابی دیدگاه‌های بچه‌ها توسط خودشان
- و…
تلاش می‌کنیم کودکان:
- فکر کنند و استدلال آوردن را تمرین کنند
- با تمرین ارزیابی منطقی را بیاموزند (چه در ارزیابی جمعی چه در خود تصحیحی)
- به ایده های جدید راجع به موضوعات مختلف فکر کنند
- تحمل و مهارت شنیدن، دقت و تمرکز آنها افزایش پیدا کند
- از طریق گفتگوهای عقلانی، ارتباطات اجتماعی سالم در حل مسائل را تجربه کنند
- قدرت تولید انتزاعیات یا امور فکری و عقلایی در آنها پرورش یابد؛ ما در واقع بچه‌ها را در فعالیت خردمندانه یا فلسفی شرکت داده‌ایم.
اما فلسفه برای کودکان چه چیزهایی نیست؟
مواردی که در ادامه به ان اشاره می‌کنیم، آن چیزهایی است که در فلسفه برای کودک به آن پرداخته نمی‌شود.
– آموزش متون فلسفی:
در فلسفه برای کودکان به هیچ وجه قرار نیست ایده‌های فیلسوفان به بچه‌ها آموزش داده شود. بلکه ایده‌ها قرار است در ذهن کودکانه آنها متولد شود.
– فعالیت سخت فکری:
از آنجایی که فعالیت فکری به صورت گفتگو محور پیش می‌رود و مبنای کمیت و کیفیت گفتگوها علاقه‌ی بچه‌ها است، فعالیت فکری تحمیلی، غیرمرتبط و ناهمسان با دغدغه‌های کودکانه نیست. البته نقش تسهیلگر به عنوان راهنمایی که کودکان و نوجوانان را متوجه چالش‌ها، پرسش‌ها، سطح و عمق استدلال‌ها می کند بسیار حساس است.
– آشنایی و یاد گرفتن کلمات قلنبه سلمبه:
هر چند بعضی از ساختارها گفتگو (مثل استدلال یا دلیل آوری، ابراز موافقت یا عدم موافقت) به مرور و در جریان تمرین مهارت‌های گفتگوی موثر فراگرفته می‌شود، اما قرار نیست وقتی فلسفه برای کودکان کار می‌شود دایره لغات عجیب و غریب او افزایش یابد. ما در واقع برعکس این مسیر را طی خواهیم کرد. شاید کودکان مفاهیمی کشف کنند و کلماتی را برای آن مفاهیم وضع کنند که اولین بار است که شنیده می‌شود.
– یادگیری روش های مغلطه کردن:
متاسفانه در عموم آنچه از فلسفه شناخته می‌شود نوعی سفسطه و به غلط انداختن است. چیزی که درست نقطه مقابل فلسفه است. به خصوص در مشی سقراط که با سفسطه‌ها مقابله می‌کرد. ممکن است در ابتدا کودکان با رشد پیدا کردن ابراز ایده و اعتماد به نفس ناشی از آن، در مسیر استدلال کردن دچار اعوجاجاتی شوند که تنها تفاوت آنها با کودکان عادی این است که اینجا آن کژی‌ها آشکار شده است؛ اما در ادامه‌ی یادگیری الگوهای فکر کردن آنها به مرور زمان در حد دانش سنی خود از سفسطه‌ها دورتر خواهند شد.
سوفیا بیغم
پژوهشگر فلسفه/مدرس و تسهیلگر فلسفه برای کودکان