ترجمه کتاب کودک چگونه صورت می‌گیرد و چه ویژگی‌هایی دارد؟

ترجمه کتاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به خصوص اگر در زمینه ترجمه کتاب کودک باشد. اصولا برای ترجمه کتاب، مترجم باید آشنایی کافی نسبت به فرهنگ و خصوصیات زبانی کشور مقصد داشته باشد. نویسنده اثر نیز خصوصیات فرهنگی و زبانی کشور خود را از طریق نوشته‌هایش انتقال می‌دهد. این مسئله در تمامی زمینه‌های ترجمه مثل ترجمه عمومی،ترجمه تخصصی، ترجمه فوری، ترجمه مقاله و کتاب باید حتما رعایت شود.

در صحیح بودن این مسئله شکی نیست. اما باید توجه داشته باشیم که ادبیات ترجمه در زمینه‌های مختلف با ادبیات ترجمه کتاب کودک متفاوت است. مسلما مواردی که در ترجمه‌های شاخص و مهم برای افراد تحصیل کرده رعایت و به آن توجه می‌شود با نکاتی که در ترجمه کتاب کودک مد نظر قرار دارد، تفاوت بسیاری دارد.

معمولا آثار ادبی ترجمه شده برای کودک به یک سبک ادبی و قالب ساختاری مشخصی رسیده‌اند و بر‌اساس روحیات کودکانه شکل گرفته‌اند. کودکان در سراسر دنیا روحیات و ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که به صورت کاملا مشترک بین همه کودکان وجود دارد. به تدریج با ورود کودک به فرآیند بزرگسالی، خصوصیات و ویژگی‌های دنیای کودکانه رنگ می‌بازد و رفتار‌های جدیدی شکل می‌گیرد.

مترجمانی که در زمینه ادبیات کودکان فعالیت می‌کنن باید نسبت به رعایت سبک و قالب ساختاری جهانی متعهد و وفادار باشند تا آثاری درخور فضا و روحیات کودکانه تولید شود. جلوه‌های بصری و تصویرگری یکی از موارد مهم در کتاب‌های کودکان است که حتما باید برایش وقت کافی گذاشته شود و کاملا فکر شده عمل کنند. جدا از جملات کوتاه در متن، خلق تصاویر رنگی و متناسب با روحیات کودک در جذب و جلب علاقه او تاثیر به سزایی دارد.

بسیاری از آثار ادبی و کارتون‌هایی که تا به حال دیده‌اید به خاطر تلاش و تعهد مترجمانی است که در این عرصه طبق قالب ساختاری و سبک مشخص کار خود را انجام داده‌اند. شخصیت‌های کارتونی فیلم‌ها و کتاب‌ها همه توسط مترجمان فخیم ترجمه و ارائه شده‌اند. بسیاری از شخصیت‌های محبوب دوران کودکی بزرگسالان و کودکان امروز، توسط نویسندگان ملل دیگر با زبانی متفاوت نوشته شده‌اند.

خالق پینوکیو عروسک چوبی دوست داشتنی یک ایتالیایی است و کارآگاه تن‌تن اصالت بلژیکی دارد. گالیور توسط یک نویسنده ایرلندی به کودکان دنیا معرفی شده است. این شخصیت‌ها به گونه‌ای به زبان‌های دیگر ترجمه شده‌اند که کودکان سراسر دنیا خیلی خوب با آن‌ها ارتباط برقرار کرده‌اند و تجربه‌های مشترکی دارند.

اقتباس از آثار ادبی فرهنگ‌های مختلف باید با توجه به ویژگی‌های خاص کودکانه انجام شود. بسیاری از افسانه‌های یونان باستان و داستان‌های آفریقایی و ادبیات کودک در اروپا و آسیای شرقی دارای یک زبان مشترک و بستری یکپارچه هستند.

به عقیده مترجمان بزرگ حوزه ادبیات کودک، مهم‌ترین ویژگی ترجمه کتاب کودک، در نظر داشتن بن مایه و مضمون مشترک ادبیات کودک، فراتر از فرهنگ و زبان‌هایشان است. فعالان ادبیات کودک به ویژه نویسندگان و مترجمان اظهار می‌کنند که هیچ سبک ادبی شاخصی مانند ادبیات کودک نیست. درواقع ادبیات کودک مستقل از قید و بندهای زبان شناختی است.

به طور کلی هر اثری در ادبیات کودکان به هر زبانی که نوشته می‌شود اگر در چارچوب رعایت ساختار و سبک عمل کند اثری موفق خواهد بود. در نتیجه مترجمان با ترجمه چنین اثر ساختارمندی به زبان‌های دیگر موجب خرسندی کودکان سراسر دنیا می‌شوند.

مهمترین ویژگی در ترجمه کتاب کودکان شناخت و درنظر داشتن دیدگاه، ساختار و سبک کودکانه است. ویژگی‌های مهم دیگری نیز وجود دارند که سمینا در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کند.

برانگیختن حس نویسندگی

ترجمه کتاب کودکان علاوه بر ایجاد ذوق و علاقه یک راه عالی برای تمرین نویسندگی است. معمولا آثار کودک به گونه‌ای نوشته می‌شوند که مترجم می‌تواند با توجه به ذوق نویسندگی‌اش با ساختار متن بازی کند و با ایجاد تغییراتی به زبان مقصد آن را برای کودکان جذاب‌تر کند.

تقویت مهارت شناخت آثار خوب برای ترجمه

یک مترجم با تجربه در زمینه ترجمه کتاب کودک به راحتی می‌تواند یک متن ضعیف را از یک متن قوی تشخیص دهد. با تکرار این عملکرد، قدرت تشخیص مترجم در مورد آثار ضعیف بالا می‌رود. با این حال وظیفه مترجم ویرایش آثار ضعیف نیست. وظیفه مترجم این است که براساس وفاداری به متن، مفاهیم را به سبک کودکانه ترجمه کند.

حفظ خصوصیات شخصیت‌های داستان

یکی از نکات مهمی که در ترجمه کتاب کودک باید رعایت کرد این است که، هرگز نباید ویژگی‌های شخصیت‌های داستان را بومی سازی کرد. نیازی نیست مترجم تمام خصوصیات شخصیت‌ها را تغییر دهد. در واقع مترجم فقط باید مفاهیم و سبک دنیای کودکانه را گسترش دهد. اگر شخصیتی بومی سازی شود کودک دیگر با ویژگی‌های شخصیتی انسان‌های جوامع دیگر آشنا نمی‌شود.

وفاداری به ساختار متن

متن کتاب‌های کودکان معمولا کوتاه هستند و در هر صفحه نیز تعدادی جمله کوتاه نوشته شده که به شدت کنجکاوی کودک را تحریک می‌کنند. مترجمان هنگام ترجمه کتاب کودک بسیار به این نکته توجه می‌کنند که از جملات کوتاه استفاده کنند تا کنجکاوی کودک را به اندازه متن اصلی برانگیزند.