کودکان به طور طبیعی از بدو تولد با صداهای مختلفی که در اطرافشان شنیده می‌شود آشنا می‌شوند. معمولا تا قبل از ۲۴ ماهگی به طور کامل نمی‌توانند حرف بزنند. والدین با شنیدن هر صدایی از دهان کودک ابراز خوشحالی می‌کنند. لبخند و بوسه به کودک، انگیزه او را برای تکرار آن صداها بیشتر می‌کند.
اکثر والدین با عبور کودک از یک سالگی انتظار شنیدن کلمات بسیاری را از او دارند اما بسیاری از کودکان کلمات زیادی را به زبان نمی‌آورند. جای نگرانی نیست. این یک روند کاملا طبیعی است که برای همه کودکان اتفاق می‌افتد.
شما به عنوان مادر کودک باید به کلماتی که بیان می‌کند توجه کنید. در سال‌های اولیه که کودک شروع به حرف زدن می‌کند باید به مفهوم و منظور او از بیان آن حرف توجه کنیم. کودک ممکن است واژه معنی داری از نظر مادر بگوید اما منظورش چیز دیگری باشد. معمولا کودکان در دنیای خودشان سیر می‌کنند و متوجه چیزی که تکرار می‌کنند نیستند.
باید به او فرصت بدهید تا فرآیند رشد مغزی را پشت سر بگذارد و کم‌کم اولین کلمات را تکرار کند. ادای کلمات برای کودک موجب اشتیاق مادر می‌شود. مادر باید به کودک در یادگیری اولین کلمات و واژه‌ها کمک کند. باید صبور باشد و انتظاری منطقی از کودک داشته باشد. زمانی که حس کرد کودک به طور منطقی توانایی تکلم ندارد باید به متخصص مراجعه کند.
از قدیم می‌گفتن فرزند پسر دیرتر و فرزند دختر زودتر به حرف می‌آید. این مسئله شاید برای مادرانی که فرزند پسر دارند توجیه پذیر نباشد، اما از نظر علمی توجیه پذیر و قابل قبول است. روانپزشک‌ها معتقدند که دختران زودتر حرف زدن را شروع می‌کنند چون برخی از قسمت‌های مغز پسرها که مربوط به رشد چنین مهارت‌هایی است، دیرتر رشد می‌کند.
نشریه تایم اظهار دارد که مادران چون بیشتر با دختران خود صحبت می‌کنند در نتیجه سریع تر حرف می‌زنند در حالی که پسران دیرتر به حرف می‌آیند. هر چه والدین در سال‌های اولیه بیشتر با کودک صحبت کنند، او نیز زودتر به مهارت‌های گفتاری دست پیدا می‌کند. کودک به خاطر این که ۹ ماه در شکم مادر بوده است؛ بنابراین به حرف زدن با مادر تمایل بیشتری دارد و به ارتباط با او واکنش بیشتری نشان می‌دهد. پس به هر میزان که با کودک حرف بزنید او نیز زودتر به حرف می‌آید.
مغز کودک را نرمش دهید
برای کودک خود کتاب بخوانید. مهم نیست که او منظور و معنای کتاب را درک کند. همین که با او حرف بزنید توانایی‌های مغزی او بالا می‌رود. بهتر است از زمان تولد کودک، برایش کتاب بخوانید و با او صحبت کنید این تلاش‌ها قدرت درک مغز او را بالا می‌برد و حتی بر توانایی‌های تحصیلی و آینده او نیز اثر می‌گذارد.
کودکانی که والدین‌شان زیاد با آن‌ها صحبت نمی‌کنند از نظر زبانی عملکرد خوبی ندارند و نسبت به همسالان خود نیز عقب‌تر به نظر می‌رسند. این مسئله به قدری عمیق است که در سال‌های بعد، در مدرسه بروز می‌کند و باعث می‌شود کودک مهارت و توانایی‌های کمتری را به نمایش بگذارد.
مامان، بابا گفتن
از نظر محققان بچه‌ها تا قبل از ۲۴ ماهگی حتی اگر به طور کامل صحبت نمی‌کنند باید تعدادی لغت را بلد باشند و در طول روز از همه یا تعدادی از آن‌ها استفاده کنند. طبق گزارش دیلی میل حدود ۲۵ لغتی که بایدکودکان در طول روز تکرار کنند به ترتیب زیر است: «مامان، بابا، نی‌نی، شیر، سلام، توپ، آره، نه، سگ، چشم، موز، بیسکوییت، گرم، مرسی، حمام، کفش، کتاب، تمام شد، بیشتر، بینی/دماغ، آبمیوه، گربه، ماشین، کلاه، بای بای.» چنانچه کودکی تا دوسالگی این کلمات را یاد نگرفت یا نتوانست آن‌ها را بیان کند، باید بگوییم سرعت یادگیری در او پایین است.
ممکن است تعدادی از کودکان بدون داشتن هیچ نقص مغزی، باز هم دیرتر از کودکان دیگر به حرف بیایند.این مسئله باز هم طبیعی است چون میزان رشد در هر کودک با دیگری متفاوت است. بسیاری از کودکانی که تا ۲/۵ سالگی لغات بالا را یاد نگرفته‌اند در امکان دارد در ماه‌های آینده این عقب ماندگی را جبران کنند. اما اگر این مسئله تا ۳ سالگی نیز ادامه پیدا کرد حتما به گفتار درمان، روانپزشک و شنوایی سنج مراجعه کنید تا علت مسئله بررسی شود.
بچگانه حرف نزنید
اگر کودک بر اساس فهم خودش کلمه‌ای را ادا می‌کند سعی نکنید مانند او کلمه را بیان کنید. واژه‌ای که شما تلفظ می‌کنید، توسط کودک به گونه دیگری بیان می‌شود. دقت کنید که با بیان یک کلمه دو تلفظ مختلف به کودک یاد ندهید. این کار او را گیج می‌کند. و یادگیری‌های زبانی او را مختل کرده و به تعویق می‌اندازد. به جای ادای کلمات بچگانه، لحن‌تان را آرام و کودکانه و آهنگین کنید. بچه‌ها از این که به این شکل با آن‌ها صحبت کنید بسیار خوشحال خواهند شد.
خوشحال نشوید، شما را صدا نمی‌کند
زمانی که کودک کلماتی مثل ماما، بابا و دادا را به زبان می‌آورد، خوشحال نشوید. کودک بر اساس آواهایی که در ذهنش وجود دارد آن‌ها را به زبان می‌آورد که هیچ معنای خاصی ندارند. اما از نظر والدین چون شبیه واژه‌های معنی دار بیان شده‌اند پس حتما منظور کودک به آن‌ها بوده است. بچه‌ها در دنیای خودشان هستند و صداهایی که ادا کردن آن برای حنجره‌شان آسان است را بیان می‌کنند.
حرف «د» و «م» یکی از آسان‌ترین حروف برای کودکان است که معمولا زودتر از بقیه حروف تلفظ می‌شوند و والدین تصور می‌کنند کودک حرف زدن را یاد گرفته است. به عقیده زبان شناسان وقتی کلمه‌ای که توسط کودک بیان شده را تکرار می‌کنند باعث آشنایی بیشتر کودک با آن صوت و تکرار آن می‌شوند. به بیان دیگر هر صوت و آوایی اگر برای بزرگسالان معنایی نداشته باشد جدی گرفته نمی‌شود و از چرخه تولید صدای کودک نیز خارج می‌شود.
تلویزیون جای شما را نمی‌گیرد
تلویزیون به رشد ذهنی و زبانی کودک کمک نمی‌کند. بچه‌ها بیشتر از شما و حرف‌هایتان الگوبرداری می‌کنند. آن‌ها در سال‌های اول زندگی از شخصیت‌های کارتونی کمتر یاد می‌گیرند و بیشتر به ارتباط با والدین به خصوص مادرشان تمایل نشان می‌دهند. طبق پژوهش‌های انجام شده سی دی‌های آموزشی و برنامه‌های تلویزیونی تا قبل از دو سالگی هیچ فایده‌ای برای کودکان ندارند، و فقط قدرت خلاقیت و مهارت‌های حرکتی و آموزشی آن‌ها را کاهش می‌دهند.
برای آگاهی از مواردی که مربوط به سلامتی روحی و جسمی کودکان می‌شود به بخش سلامت کودک سایت مراجعه نمایید.